سازمان های بزرگ اداری و اسلام

بروکراسی یکی از روش هائی است که در مورد آن بحث ها و مذاکرات بسیاری صورت گرفته است. اصولا در مکاتب مادی هدف اصلی و غالب، چیزی غیر از اعتلا و ارتقا انسان ها است، حتی در مواردی که اعتنا به انسان ها در این مکاتب مطرح می گردد باز هم به لحاظ پیشبرد هدف اصلی، ازدیاد تولید و بهره وری است و خود انسان ها مورد نظر نیستند. بروکراسی مسلما یکی از ابزارهای مدیریت در مکاتب مادی مدیریت است که هدف آن نیز جدا از اهداف مکاتب مربوط به آن نیست. به ویژه یکی از عوارض شناخته شده بروکراسی از خود بیگانگی و بی تفاوتی ناشی از اعمال بروکراسی بوده است. در اسلام هدف رسیدن انسان تا مرحله خلافت و نیل به لیاقت جانشینی خداوند در زمین است. بدین ترتیب بروکراسی ماهیتا با اهداف اسلامی به ویژه خلافت انسان در زمین در مغایرت است و باید در بکارگیری آن در مدیریت اسلامی دقت لازم ملحوظ گردد تا اگر ثمری از کاربرد آن وجود دارد آثار ناخواسته و تبعی آن بر محیط اسلامی باز نگردد. در این مقاله وجود بروکراسی در زمان حضرت محمد ص و در قرآن مجید پیگیری می شود و نگارنده به این نتیجه می رسد که در محدودیت های مورد بررسی بروکراسی در اسلام وجود ندارد.